Biến chứng viêm phổi cần lưu ý khi chữa trị

Các biến chứng viêm phổi nặng thường gặp

Biến chứng viêm phổi nặng thường xuất hiện khi bệnh không được kiểm soát hoặc cơ thể có sức đề kháng yếu. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu này giúp can thiệp y tế kịp thời, tránh nguy cơ tử vong.

Viêm màng phổi và tràn dịch màng phổi

Viêm màng phổi là một trong những biến chứng nghiêm trọng nhất của viêm phổi, xảy ra khi vi khuẩn hoặc virus lan từ phổi sang màng bao bọc phổi. Tình trạng này gây đau ngực dữ dội, đặc biệt khi ho hoặc thở sâu.

Tràn dịch màng phổi thường đi kèm với viêm màng phổi, khi dịch viêm tích tụ trong khoang màng phổi. Bệnh nhân sẽ cảm thấy khó thở nặng nề, đau ngực âm ỉ và ho khan liên tục. Nếu lượng dịch nhiều, có thể cần dẫn lưu khẩn cấp để giảm áp lực lên phổi.

Theo nghiên cứu của Hiệp hội Hô hấp Châu Âu, khoảng 15-20% bệnh nhân viêm phổi nặng sẽ phát triển viêm màng phổi, trong đó 40% trường hợp cần can thiệp dẫn lưu dịch màng phổi.

Nhiễm trùng máu do viêm phổi

Nhiễm trùng máu do viêm phổi (sepsis) là biến chứng đe dọa tính mạng khi vi khuẩn từ phổi xâm nhập vào máu và lan toàn thân. Tình trạng này có thể tiến triển nhanh chóng thành sốc nhiễm trùng trong vòng vài giờ.

Các dấu hiệu cảnh báo bao gồm: sốt cao trên 38.5°C hoặc hạ thân nhiệt dưới 36°C, nhịp tim nhanh trên 100 lần/phút, huyết áp giảm đột ngột, và thay đổi tình trạng ý thức. Số lượng bạch cầu tăng cao hoặc giảm bất thường cũng là dấu hiệu đáng ngại.

Thống kê từ Trung tâm Kiểm soát Dịch bệnh Mỹ cho thấy tỷ lệ tử vong do nhiễm trùng máu từ viêm phổi dao động 20-30%, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát hiện và điều trị sớm.

Suy hô hấp cấp tính

Suy hô hấp cấp là biến chứng nghiêm trọng khi phổi không thể cung cấp đủ oxy hoặc loại bỏ CO2 khỏi cơ thể. Tình trạng này thường xuất hiện ở bệnh nhân viêm phổi diện rộng hoặc có bệnh lý nền.

Bệnh nhân suy hô hấp cần thở oxy ngay lập tức, có thể phải thở máy nếu tình trạng nặng. Việc theo dõi chỉ số SpO2 liên tục và đo khí máu động mạch giúp đánh giá chính xác mức độ suy hô hấp.

Biến chứng viêm phổi ở trẻ em cần theo dõi đặc biệt

Biến chứng viêm phổi ở trẻ em thường diễn biến nhanh và nghiêm trọng hơn người lớn do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện. Trẻ nhỏ dưới 2 tuổi và trẻ có bệnh lý nền có nguy cơ cao nhất.

Áp xe phổi ở trẻ nhỏ

Áp xe phổi là tình trạng tích mủ trong nhu mô phổi, thường gặp ở trẻ em mắc viêm phổi do Staphylococcus aureus hoặc Streptococcus pneumoniae. Triệu chứng đặc trưng là sốt cao kéo dài trên 7-10 ngày, ho ra đờm có mùi hôi.

Trẻ bị áp xe phổi thường có biểu hiện mệt mỏi, chán ăn, sụt cân nhanh chóng. X-quang ngực sẽ cho thấy hình ảnh khối tròn có viền rõ, bên trong có mức nước-hơi. CT scan ngực giúp xác định vị trí và kích thước áp xe chính xác hơn.

Điều trị áp xe phổi ở trẻ em thường cần kháng sinh đường tĩnh mạch kéo dài 4-6 tuần. Các trường hợp áp xe lớn trên 4cm có thể cần dẫn lưu qua da hoặc phẫu thuật nội soi.

Rối loạn điện giải và mất nước

Trẻ em mắc viêm phổi dễ bị rối loạn điện giải và mất nước do sốt cao, thở nhanh, ăn uống kém. Tình trạng này có thể dẫn đến co giật, rối loạn nhịp tim và suy thận cấp.

1. Theo dõi dấu hiệu mất nước: niêm mạc khô, da mất độ đàn hồi, ít tiểu
2. Kiểm tra điện giải máu: Na , K , Cl- hàng ngày
3. Bù dịch đúng cách: 100-150ml/kg/ngày tùy mức độ mất nước
4. Điều chỉnh điện giải: bù K nếu <3.5mmol/L, hạn chế Na nếu >145mmol/L

Nghiên cứu tại Bệnh viện Nhi Trung ương cho thấy 35% trẻ viêm phổi nặng có rối loạn điện giải, trong đó thiếu kali và thiếu natri là phổ biến nhất.

Co giật do sốt cao kéo dài

Co giật do sốt cao là biến chứng thường gặp ở trẻ 6 tháng - 6 tuổi mắc viêm phổi. Tình trạng này xảy ra khi thân nhiệt tăng đột ngột lên trên 38.5°C, gây co cứng cơ toàn thân, mất ý thức tạm thời.

Co giật sốt thường kéo dài 1-5 phút, có thể tái phát nếu sốt không được kiểm soát. Mặc dù không gây tổn thương não vĩnh viễn, nhưng cần xử trí khẩn cấp để tránh ngạt thở và chấn thương.

Phòng ngừa co giật sốt hiệu quả nhất là hạ sốt tích cực bằng paracetamol hoặc ibuprofen, chườm mát, tắm nước ấm. Trẻ đã từng co giật sốt cần dùng thuốc hạ sốt sớm khi nhiệt độ trên 37.5°C.

Biến chứng viêm phổi người cao tuổi và nguy cơ tử vong

Biến chứng viêm phổi người cao tuổi thường nghiêm trọng và có tỷ lệ tử vong cao do sức đề kháng giảm, bệnh lý nền nhiều và phản ứng viêm kém. Người trên 65 tuổi có nguy cơ tử vong do viêm phổi cao gấp 10 lần người trẻ.

Suy tim cấp do viêm phổi

Suy tim cấp là biến chứng nguy hiểm ở người cao tuổi mắc viêm phổi, đặc biệt những người đã có bệnh tim mạch. Tình trạng viêm và thiếu oxy làm tăng gánh nặng cho tim, có thể dẫn đến phù phổi cấp.

Triệu chứng suy tim cấp bao gồm: khó thở nặng nề khi nằm, ho ra bọt hồng, đau ngực, phù chân nhanh chóng. Siêu âm tim sẽ cho thấy chức năng tâm thu giảm, van tim hở, và dấu hiệu tăng áp phổi động mạch.

Điều trị suy tim cấp do viêm phổi cần phối hợp lợi tiểu, thuốc cường tim, và oxy liệu pháp. Theo dõi chức năng thận và điện giải máu thường xuyên để tránh biến chứng do thuốc. Tỷ lệ tử vong ở nhóm này lên đến 40-50% nếu không được cấp cứu kịp thời.

Rối loạn ý thức và mê sảng

Rối loạn ý thức và mê sảng thường xuất hiện ở người cao tuổi mắc viêm phổi do thiếu oxy não, nhiễm độc, và mất cân bằng điện giải. Tình trạng này có thể từ lơ mơ, bối rối đến hôn mê sâu.

Mê sảng do viêm phổi có 3 dạng chính: mê sảng tăng động (bồn chồn, la hét), mê sảng giảm động (lờ đờ, ít nói), và mê sảng hỗn hợp. Người bệnh có thể nhìn thấy, nghe thấy những thứ không có thật, không nhận ra người thân.

1. Đánh giá mức độ ý thức: thang điểm Glasgow Coma Scale
2. Theo dõi dấu hiệu sinh tồn: mạch, huyết áp, nhiệt độ, SpO2
3. Kiểm tra đường huyết: loại trừ hạ đường huyết
4. Đo điện giải: Na , K , Mg2 , Ca2

Việc phục hồi ý thức phụ thuộc vào tốc độ điều trị viêm phổi và kiểm soát các yếu tố gây mê sảng. Khoảng 20% người cao tuổi có rối loạn ý thức do viêm phổi sẽ để lại di chứng nhận thức.

Viêm phổi tái phát liên tục

Viêm phổi tái phát ở người cao tuổi thường do hệ miễn dịch suy giảm, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, hoặc khó nuốt gây hít sặc. Tình trạng này làm tổn thương phổi tích lũy, giảm chức năng hô hấp dần dần.

Các yếu tố nguy cơ viêm phổi tái phát bao gồm:

• Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD)
• Suy tim mạn tính
• Đái tháo đường không kiểm soát
• Sử dụng thuốc ức chế miễn dịch
• Hút thuốc lá kéo dài

Phòng ngừa viêm phổi tái phát cần tiêm vaccine phế cầu khuẩn và cúm hàng năm, tập thở phục hồi chức năng, kiểm soát bệnh nền tốt. Dinh dưỡng đầy đủ và tập thể dục nhẹ nhàng cũng giúp tăng sức đề kháng.

Dấu hiệu cảnh báo biến chứng cần cấp cứu ngay

Nhận biết dấu hiệu cảnh báo biến chứng giúp người bệnh và gia đình có quyết định đúng đắn về thời điểm cần cấp cứu y tế. Việc can thiệp sớm có thể cứu sống và giảm thiểu di chứng lâu dài.

Triệu chứng suy hô hấp nguy hiểm

Triệu chứng suy hô hấp nguy hiểm cần cấp cứu ngay lập tức bao gồm tím tái môi và đầu ngón tay, thở nông nhanh trên 30 lần/phút, không thể nói thành câu hoàn chỉnh do khó thở.

Dấu hiệu đặc biệt nghiêm trọng:

1. SpO2 dưới 90% khi thở khí trời
2. Rút lõm lồng ngực khi hít vào
3. Thở bằng cơ phụ: cánh mũi phập phồng, cơ cổ căng cứng
4. Rối loạn ý thức: lơ mơ, không tỉnh táo

Người bệnh suy hô hấp cần được đưa đến cơ sở y tế có khoa cấp cứu và hồi sức tích cực. Thở oxy qua mặt nạ hoặc thở máy có thể cần thiết để duy trì sự sống.

Biểu hiện nhiễm trùng máu toàn thân

Biểu hiện nhiễm trùng máu toàn thân (sepsis) là cấp cứu y khoa tuyệt đối với "giờ vàng" cứu sống chỉ trong vòng 6 giờ đầu. Dấu hiệu điển hình là sốt cao trên 38.5°C hoặc hạ thân nhiệt dưới 36°C kèm rét run.

Bệnh nhân nghi ngờ nhiễm trùng máu cần xét nghiệm máu cấp cứu: công thức máu, CRP, PCT, lactate máu và cấy máu. Kháng sinh phổ rộng phải được sử dụng trong giờ đầu tiên để ngăn chặn sốc nhiễm trùng.

Phương pháp đánh giá mức độ nghiêm trọng

Phương pháp đánh giá mức độ nghiêm trọng của biến chứng viêm phổi giúp bác sĩ và gia đình đưa ra quyết định điều trị phù hợp. Thang điểm CURB-65 được sử dụng rộng rãi để dự báo nguy cơ.

Thang điểm CURB-65 bao gồm 5 yếu tố:

• C (Confusion): Rối loạn ý thức (1 điểm)
• U (Urea): Ure máu >7mmol/L (1 điểm)
• R (Respiratory rate): Nhịp thở ≥30 lần/phút (1 điểm)
• B (Blood pressure): Huyết áp <90/60mmHg (1 điểm)
• 65: Tuổi ≥65 (1 điểm)

Điểm số càng cao, nguy cơ tử vong càng lớn. Bệnh nhân 0-1 điểm có thể điều trị ngoại trú, 2 điểm cần nhập viện, 3-5 điểm cần hồi sức tích cực. Nghiên cứu đa trung tâm tại Việt Nam cho thấy thang điểm này có độ chính xác 85% trong dự báo tiên lượng.