Trẻ bị cúm A sốt cao không hạ phải xử lý như thế nào?

Xác định mức độ sốt và dấu hiệu đi kèm cần theo dõi

Nhiệt độ bao nhiêu là sốt cao cần đặc biệt lưu ý

Nhiều phụ huynh chần chừ khi thấy bé sốt 39°C, nghĩ rằng “để tự hạ” – nhưng thực tế, sốt cao là dấu hiệu cảnh báo cần theo dõi sát.

    • Trẻ sốt từ 38,5°C trở lên đã cần theo dõi kỹ, đặc biệt nếu sốt không giảm sau 30–60 phút dùng thuốc hạ sốt.

    • Từ 39°C trở lên gọi là sốt cao, nguy cơ gây co giật hoặc ảnh hưởng thần kinh tăng rõ rệt, nhất là với trẻ dưới 5 tuổi.

    • Nhiệt độ từ 40°C trở lên là tình trạng khẩn cấp, cần chườm hạ sốt tích cực và đưa đi viện nếu không đáp ứng sau 1 giờ.

Phụ huynh nên chuẩn bị nhiệt kế đo chính xác và ghi nhận thời gian sốt, để quyết định đúng thời điểm cần can thiệp y tế.

Dấu hiệu kèm theo cảnh báo nguy cơ co giật hoặc suy hô hấp

Trẻ sốt cao chưa chắc nguy hiểm, nhưng khi kèm theo các dấu hiệu dưới đây thì cần đưa đi viện ngay – vì có thể đe dọa tính mạng.

    • Co giật, mắt trợn ngược, sùi bọt mép là dấu hiệu hệ thần kinh bị kích thích quá mức do thân nhiệt quá cao.

    • Thở nhanh, thở rút lõm ngực, cánh mũi phập phồng, hoặc tím môi – cảnh báo suy hô hấp cần cấp cứu.

    • Không tỉnh táo, ngủ li bì, gọi không đáp hoặc có cơn ngưng thở ngắn – cho thấy tổn thương thần kinh đã xảy ra.

Dù chỉ một trong các dấu hiệu trên xuất hiện, không nên trì hoãn – hãy đưa trẻ đến bệnh viện ngay để được hỗ trợ kịp thời.

Phân biệt sốt cao liên tục với sốt dao động từng cơn

Không phải sốt nào cũng cần can thiệp mạnh – nhưng nếu không phân biệt được dạng sốt, dễ dẫn đến xử lý sai hoặc bỏ sót biến chứng.

    • Sốt liên tục là khi thân nhiệt luôn trên 38,5°C trong suốt 24 giờ, chỉ hạ nhẹ khi dùng thuốc rồi tăng lại ngay sau đó.

    • Sốt dao động từng cơn thường có thời gian hạ rõ rệt giữa các cơn, trẻ tỉnh táo và ăn uống được – dễ theo dõi tại nhà hơn.

    • Trẻ sốt liên tục thường mệt nhiều hơn, dễ mất nước, dễ gây loét niêm mạc hoặc co giật nếu không theo dõi sát.

Ghi lại biểu đồ nhiệt độ từng cơn sẽ giúp bác sĩ đánh giá nhanh được mức độ cần điều trị khi đi khám.

Biểu hiện cho thấy trẻ không đáp ứng với thuốc hạ sốt

Nhiều cha mẹ thay đổi thuốc liên tục vì lo lắng, nhưng không nhận ra rằng vấn đề không nằm ở loại thuốc, mà là do bệnh diễn tiến nặng.

    • Sau 30–45 phút uống hạ sốt mà nhiệt độ không giảm, hoặc chỉ giảm không đáng kể rồi sốt lại ngay – là dấu hiệu không đáp ứng.

    • Trẻ vẫn quấy khóc, không chịu ăn, nằm lừ đừ, bất kể đã hạ sốt tạm thời – cho thấy cơ thể chưa hồi phục thực sự.

    • Một số bé có tiêu chảy, nôn ói khiến thuốc không hấp thu, hoặc sốt do biến chứng nên thuốc không còn hiệu quả.

Nếu đã dùng đúng liều, đúng cách mà sốt không kiểm soát được – phụ huynh nên đưa trẻ đi viện để xác định nguyên nhân sâu hơn.

Các bước xử lý tại nhà khi trẻ sốt cao không hạ

Hạ nhiệt đúng cách bằng vật lý: lau mát, thoáng đồ, môi trường

Khi trẻ sốt cao liên tục dù đã uống thuốc, phụ huynh thường hoảng loạn và có thể áp dụng sai cách làm hạ nhiệt, gây phản tác dụng.

    • Lau mát đúng cách bằng nước ấm (32–35°C) tại các vị trí: trán, nách, bẹn, lòng bàn tay – mỗi lần 15–20 phút/lần.

    • Cho trẻ mặc đồ mỏng, dễ thấm mồ hôi và nằm nơi thoáng khí, tránh quạt mạnh trực tiếp hoặc đắp chăn kín.

    • Đảm bảo nhiệt độ phòng từ 26–28°C, tránh môi trường quá lạnh hoặc nóng bí – dễ khiến cơ thể trẻ khó tự điều hòa.

    • Không dùng đá lạnh, nước quá lạnh hoặc lau bằng rượu – dễ gây co mạch, hạ thân nhiệt sai cách.

Khi vật lý trị liệu đúng, thân nhiệt sẽ hạ từ từ trong 30–60 phút – đừng vội vàng thay đổi nhiều cách cùng lúc khiến cơ thể bé thêm mệt.

Sử dụng thuốc hạ sốt đúng liều, đúng khoảng cách

Nhiều trường hợp trẻ không hạ sốt là do dùng sai liều paracetamol, lạm dụng xen kẽ thuốc hoặc rút ngắn thời gian uống quá mức.

    • Dùng paracetamol đúng liều theo cân nặng: 10–15mg/kg/lần, mỗi 4–6 giờ nếu sốt ≥ 38,5°C, không quá 4 lần/ngày.

    • Không nên tự ý xen kẽ ibuprofen nếu không có chỉ định – đặc biệt với trẻ dưới 1 tuổi hoặc đang tiêu chảy.

    • Dùng ống nhỏ giọt hoặc xi lanh y tế để đảm bảo liều chính xác, tránh ước lượng bằng muỗng gây sai lệch liều.

    • Nếu trẻ nôn ngay sau uống thuốc, chờ 15–30 phút mới cân nhắc cho lại – tránh lặp lại thuốc quá gần nhau.

Hạ sốt an toàn không phải là hạ nhanh, mà là duy trì mức ổn định theo đúng nhịp độ cơ thể – hãy luôn tuân thủ hướng dẫn từng loại thuốc.

Theo dõi nhịp thở, tỉnh táo và lượng nước trẻ uống

Sốt cao kéo dài có thể ảnh hưởng đến hệ thần kinh, hô hấp và làm mất nước nghiêm trọng nếu không theo dõi kỹ.

    • Trẻ dưới 5 tuổi có nhịp thở bình thường khoảng 20–40 lần/phút, nếu >50 lần hoặc rút lõm ngực là dấu hiệu cảnh báo.

    • Quan sát trạng thái tỉnh táo: trẻ vẫn chơi nhẹ, đáp ứng với gọi tên là dấu hiệu tốt; ngược lại, lừ đừ, khó đánh thức cần đưa đi khám.

    • Theo dõi lượng nước uống: trẻ cần uống khoảng 50–100ml nước/kg/ngày, chia thành nhiều lần nhỏ.

    • Quan sát tiểu tiện: nếu bé tiểu ít hơn 2 lần/ngày, nước tiểu sậm màu – khả năng đã mất nước nặng.

Dù bé vẫn sốt nhưng uống nước tốt, tỉnh táo và thở bình thường là dấu hiệu cho thấy cơ thể đang chống chọi hiệu quả với bệnh.

Những điều không nên làm khi trẻ đang sốt cao

Sự lo lắng đôi khi khiến cha mẹ làm sai – và chính những sai lầm này có thể khiến tình trạng của trẻ xấu hơn một cách khó lường.

    • Không đắp đá, chườm lạnh hoặc dùng nước đá lên trán, nách – dễ gây co mạch và hạ thân nhiệt sâu bất lợi.

    • Không ép trẻ ăn khi đang sốt cao – việc này chỉ khiến trẻ dễ nôn, khó tiêu và mệt mỏi hơn.

    • Không tự ý kết hợp nhiều loại thuốc hạ sốt hoặc cho uống thuốc khi chưa đo thân nhiệt.

    • Không để trẻ nằm nơi kín gió hoàn toàn – phải duy trì không khí thoáng, sạch để hỗ trợ thở dễ dàng.

Cần giữ tâm lý bình tĩnh – vì xử lý đúng giúp bé phục hồi nhanh, còn xử lý sai có thể khiến bạn mất cơ hội can thiệp kịp thời.

Khi nào cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay lập tức

Sốt không hạ sau 2 liều thuốc đúng cách

Nếu trẻ sốt cao liên tục dù đã uống thuốc hạ sốt đúng liều và đúng cách, phụ huynh tuyệt đối không nên chủ quan tiếp tục theo dõi tại nhà.

• Sau 2 liều cách nhau ít nhất 4–6 giờ, thân nhiệt trẻ vẫn trên 39°C hoặc dao động không ổn định.
• Trẻ ra nhiều mồ hôi, mạch nhanh, thở gấp nhưng vẫn nóng ran người, không đáp ứng thuốc.
• Dù đã lau mát đúng cách, trẻ vẫn mệt lả, mất tỉnh táo trong thời gian dài sau sốt.
• Trường hợp trẻ dưới 12 tháng tuổi sốt cao không hạ, càng cần thận trọng hơn vì nguy cơ biến chứng nhanh.

→ Khi thuốc không còn kiểm soát được thân nhiệt, cha mẹ nên đưa trẻ đến viện ngay để đánh giá nguy cơ nhiễm trùng nặng hoặc biến chứng thần kinh.

Trẻ li bì, nôn ói nhiều, hoặc bỏ bú hoàn toàn

Có những lúc sốt không phải là yếu tố nguy hiểm nhất, mà chính là phản ứng bất thường của trẻ khi cơ thể kiệt sức vì không hấp thu được dưỡng chất.

• Trẻ không còn tỉnh táo, không phản ứng khi gọi, ngủ li bì liên tục hoặc hay lơ mơ.
• Nôn liên tục dù chỉ bú ít nước hoặc uống từng ngụm nhỏ – dễ dẫn đến mất nước nghiêm trọng.
• Bỏ bú hoàn toàn hoặc từ chối mọi thức ăn, thức uống trong 6–8 giờ, miệng khô, tiểu ít.
• Môi tái, mắt trũng, da nhăn là những dấu hiệu rõ của tình trạng thiếu dịch nặng cần can thiệp.

→ Nếu trẻ sốt kèm theo mất ăn uống, nôn nhiều và không tỉnh táo, hãy đưa đến cơ sở y tế ngay – vì việc trì hoãn sẽ làm suy kiệt nhanh chóng.

Xuất hiện co giật, tím tái, thở mệt hoặc lả người

Những dấu hiệu thần kinh – hô hấp như co giật, tím môi, thở rút lõm là tình huống cấp cứu nhi khoa, không được phép chờ đợi hay xử lý tại nhà.

• Co giật toàn thân, mắt trợn, tay chân giật liên hồi, thời gian kéo dài hơn 2 phút.
• Trẻ thở rít, rút lõm ngực, cánh mũi phập phồng – biểu hiện rõ của suy hô hấp.
• Môi tím, tay chân lạnh, sắc mặt tái – nguy cơ tụt oxy máu hoặc rối loạn tuần hoàn.
• Trẻ đột ngột đuối sức, không giữ được đầu, người mềm nhũn, khó bế đứng dậy.

→ Đây là các dấu hiệu báo động đỏ, cần đưa trẻ đi cấp cứu khẩn cấp để đảm bảo an toàn tính mạng và tránh tổn thương não lâu dài.

Trẻ có bệnh nền hoặc tiền sử sốt co giật trước đó

Với những trẻ có sẵn nguy cơ cao, việc sốt kéo dài có thể nhanh chóng dẫn đến biến chứng nghiêm trọng nếu không được kiểm soát đúng lúc.

• Trẻ từng co giật do sốt trước đó, kể cả khi đã lớn hơn, vẫn có nguy cơ tái phát co giật.
• Trẻ đang mắc hen suyễn, bệnh tim bẩm sinh, động kinh hoặc suy giảm miễn dịch.
• Dù triệu chứng nhẹ, nhưng diễn tiến bệnh có thể nhanh và không điển hình ở nhóm trẻ này.
• Trẻ đang dùng thuốc đặc trị dài ngày cũng dễ bị ảnh hưởng nếu nhiễm cúm không kiểm soát.

→ Đừng đợi đến khi thấy bất thường mới đi khám – với nhóm trẻ nguy cơ, chỉ cần sốt trên 38,5°C kéo dài đã đủ lý do để đưa đến viện đánh giá sớm.

Lưu ý chăm sóc sau khi hạ sốt thành công tại nhà

Duy trì bù nước và dinh dưỡng nhẹ dễ tiêu

Sau khi trẻ hạ sốt, nhiều phụ huynh vội cho ăn lại như bình thường mà quên mất cơ thể bé vẫn đang cần phục hồi – điều này có thể làm bệnh tái phát hoặc kéo dài.

• Tiếp tục cho trẻ uống nước ấm thường xuyên, kết hợp nước oresol hoặc nước dừa để phục hồi điện giải.
• Ưu tiên món ăn mềm, dễ nuốt như cháo loãng, súp rau củ, sữa ấm, không ép ăn quá nhiều trong một lần.
• Tránh thực phẩm chiên rán, nhiều dầu mỡ, nước đá hoặc thức ăn lạnh – dễ làm tái viêm đường hô hấp.
• Chia nhỏ bữa, ăn nhiều lần trong ngày, theo sát phản ứng của bé sau khi ăn.
• → Dinh dưỡng hợp lý trong giai đoạn hậu sốt giúp trẻ lấy lại sức nhanh hơn, hạn chế nguy cơ suy kiệt hoặc nhiễm trùng kế phát.

Theo dõi sát biểu hiện trong 24 giờ tiếp theo

Đừng chủ quan khi thấy bé đã hạ sốt – 24 giờ sau mới là giai đoạn dễ phát hiện liệu bệnh đang dứt hay sẽ tái sốt trở lại.

• Đo nhiệt độ định kỳ mỗi 4–6 giờ trong ngày tiếp theo để kiểm tra sự ổn định.
• Quan sát biểu hiện ăn, ngủ, chơi – nếu bé tỉnh táo, bú/ăn tốt, da hồng hào là dấu hiệu tích cực.
• Cảnh giác nếu bé quấy khóc trở lại, ngủ li bì hơn bình thường, hoặc ho tăng rõ rệt sau hạ sốt.
• Nếu có biểu hiện sốt lại hoặc xuất hiện triệu chứng mới (nôn ói, tiêu chảy, thở mệt) – cần đưa đi tái khám.
• → Theo dõi kỹ giúp cha mẹ nắm được tiến triển của bệnh và can thiệp kịp thời nếu có diễn biến xấu.

Vệ sinh môi trường, tránh lây nhiễm chéo trong nhà

Sau khi một trẻ trong nhà bị cúm A, nếu không vệ sinh đúng cách, virus có thể tiếp tục lây sang người khác – đặc biệt là anh chị em bé hoặc ông bà lớn tuổi.

• Giặt sạch khăn, ga giường, gối và đồ chơi mềm bằng nước nóng, phơi nắng hoặc sấy khô kỹ.
• Lau bề mặt thường chạm như tay nắm cửa, bàn học, điện thoại bằng cồn 70 độ hoặc dung dịch khử khuẩn.
• Đảm bảo phòng bé nằm thông thoáng, đủ ánh sáng, tránh dùng điều hòa lạnh quá mức.
• Hướng dẫn các thành viên khác trong nhà rửa tay kỹ, đeo khẩu trang khi tiếp xúc gần.
• → Vệ sinh môi trường sau khi trẻ hạ sốt không chỉ giúp bệnh mau dứt mà còn là cách phòng bệnh chủ động cho cả gia đình.

Khi nào nên tái khám dù trẻ đã đỡ sốt

Một số phụ huynh lầm tưởng rằng chỉ cần hết sốt là bé đã khỏi hoàn toàn – nhưng thực tế có những biến chứng tiềm ẩn chỉ xuất hiện sau cơn sốt.

• Trẻ ho nhiều, khò khè, thở mệt hoặc ăn kém kéo dài, dù không còn sốt.
• Vẫn còn tiêu chảy, nôn ói nhẹ hoặc kém chơi sau 2–3 ngày khỏi sốt.
• Bé có bệnh nền như hen, viêm phế quản tái phát, hoặc đã từng co giật khi sốt – nên tái khám để phòng biến chứng muộn.
• Trường hợp cha mẹ cảm thấy lo lắng dù chưa có dấu hiệu rõ – cũng nên đưa đi khám để được yên tâm.
• → Việc tái khám đúng thời điểm là cách giúp trẻ tránh phải nhập viện không cần thiết và phục hồi hoàn toàn sau cúm A.

Theo dõi sát diễn tiến sốt trong 2 ngày đầu giúp nhận diện kịp thời các bất thường. Đừng trì hoãn khám khi bé không đáp ứng thuốc – chẩn đoán đúng sớm luôn là ưu tiên hàng đầu.