So sánh cúm mùa và COVID đâu là mối đe dọa lớn hơn

Đặc điểm lây lan và mức độ nghiêm trọng của hai loại bệnh

Việc hiểu rõ đặc điểm lây lan và mức độ nghiêm trọng của cúm mùa và COVID-19 sẽ giúp người dân có cái nhìn khách quan về hai loại bệnh này. Từ đó đưa ra các biện pháp phòng ngừa và ứng phó phù hợp.

Thời gian ủ bệnh và tốc độ lây nhiễm của cúm mùa và COVID

Trong thực tế lâm sàng, tôi quan sát thấy COVID-19 có khả năng lây nhiễm cao hơn đáng kể so với cúm mùa. Đặc biệt, thời gian ủ bệnh dài hơn của COVID-19 tạo ra thách thức lớn trong việc kiểm soát dịch, vì người bệnh có thể lây truyền virus trong thời gian dài mà không biết mình đã mắc bệnh.

Tỷ lệ nhập viện và tử vong trong các giai đoạn dịch

Tỷ lệ nhập viện của COVID-19 thường cao hơn cúm mùa từ 3-5 lần, đặc biệt ở nhóm người cao tuổi và có bệnh nền. Từ kinh nghiệm điều trị trong các đợt dịch, tôi nhận thấy:

COVID-19 gây tỷ lệ tử vong 0.5-1% ở cộng đồng, trong khi cúm mùa thường dưới 0.1%. Tuy nhiên, con số này thay đổi tùy theo từng giai đoạn dịch và độ tuổi người bệnh. Ở nhóm trên 65 tuổi, COVID-19 có thể gây tử vong cao gấp 10-20 lần so với cúm mùa.

Điều đáng chú ý là COVID-19 thường gây biến chứng nặng hơn như viêm phổi nặng, suy hô hấp cấp, và các vấn đề về tim mạch. Trong khi cúm mùa chủ yếu gây biến chứng ở nhóm nguy cơ cao như trẻ nhỏ, người già và người có bệnh mãn tính.

Các biến thể mới của virus và nguy cơ dịch tái bùng phát

Virus SARS-CoV-2 gây COVID-19 có tốc độ đột biến nhanh hơn virus cúm, tạo ra nhiều biến thể mới với khả năng lây nhiễm và né tránh miễn dịch cao hơn. Các biến thể như Delta, Omicron đã cho thấy khả năng lây lan mạnh mẽ và gây tái nhiễm.

Ngược lại, virus cúm mùa tuy cũng biến đổi nhưng theo chu kỳ dự đoán được hơn. Mỗi năm, các chuyên gia có thể dự báo các chủng virus cúm phổ biến và sản xuất vaccine phù hợp.

Từ góc độ y tế công cộng, COVID-19 hiện tại vẫn có nguy cơ gây dịch tái bùng phát cao hơn cúm mùa do khả năng biến đổi không dự đoán được và miễn dịch cộng đồng chưa bền vững. Tuy nhiên, với việc tiêm vaccine và các biện pháp phòng ngừa, mức độ nghiêm trọng đã giảm đáng kể so với giai đoạn đầu đại dịch.

Ảnh hưởng đến hệ thống y tế và xã hội

Để đánh giá đâu là mối đe dọa lớn hơn, chúng ta cần xem xét tác động toàn diện của cả hai bệnh lên hệ thống y tế và đời sống xã hội. Sự khác biệt về mức độ ảnh hưởng sẽ giúp định hướng nguồn lực và biện pháp ứng phó phù hợp.

Tác động đến bệnh viện, nhân lực y tế và trang thiết bị

Từ kinh nghiệm thực tế tại các khoa cấp cứu, COVID-19 tạo quá tải bền vững hơn do thời gian điều trị dài và tỷ lệ biến chứng nặng cao. Trong khi cúm mùa chỉ gây áp lực theo chu kỳ, COVID-19 đã làm nhiều bệnh viện phải tạm ngừng các dịch vụ y tế không cấp thiết trong thời gian dài.

Khả năng kiểm soát dịch qua vaccine và biện pháp y tế công cộng

Cúm mùa có lợi thế lớn về kiểm soát dịch nhờ hệ thống vaccine đã hoàn thiện qua nhiều thập kỷ. Vaccine cúm được sản xuất hàng năm với hiệu quả 40-60%, tuy không hoàn hảo nhưng đủ để giảm đáng kể số ca nặng và tử vong. Hệ thống giám sát dịch tễ cúm cũng đã được thiết lập toàn cầu, cho phép dự đoán và chuẩn bị trước các chủng virus lưu hành.

Ngược lại, COVID-19 đặt ra thách thức lớn hơn trong kiểm soát. Dù vaccine COVID-19 có hiệu quả cao ban đầu (trên 90%), nhưng virus SARS-CoV-2 biến đổi nhanh chóng qua các biến thể, đòi hỏi cập nhật vaccine liên tục. Biện pháp y tế công cộng như giãn cách xã hội, đeo khẩu trang cần áp dụng nghiêm ngặt và kéo dài, gây tác động sâu rộng đến hoạt động xã hội.

Kinh nghiệm cho thấy, việc kiểm soát COVID-19 đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ và tài nguyên lớn hơn nhiều so với cúm mùa, đặc biệt trong giai đoạn xuất hiện biến thể mới.

Hậu quả kinh tế – xã hội ngắn hạn và dài hạn

Cúm mùa gây tổn thất kinh tế ước tính 11-18 tỷ USD mỗi năm tại Mỹ, chủ yếu do nghỉ làm và chi phí y tế. Tác động này tương đối ổn định và có thể dự đoán, các doanh nghiệp thường có kế hoạch ứng phó sẵn cho mùa cúm.

COVID-19 tạo ra cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu với quy mô chưa từng có. Chỉ trong năm 2020, kinh tế thế giới co lại 3,1%, nhiều ngành như du lịch, hàng không, dịch vụ ăn uống bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Hàng triệu người mất việc làm, nhiều doanh nghiệp phá sản.

Về tác động dài hạn, COVID-19 thay đổi căn bản cách thức làm việc (work from home), giáo dục (học trực tuyến), và giao dịch thương mại. Hậu quả tâm lý xã hội như lo lắng, trầm cảm gia tăng đáng kể, đặc biệt ở trẻ em và người cao tuổi do cách ly kéo dài.

Từ góc độ bác sĩ lâm sàng, tôi quan sát thấy COVID-19 để lại di chứng lâu dài ở nhiều bệnh nhân (long COVID), trong khi cúm mùa hiếm khi gây biến chứng kéo dài sau khỏi bệnh. Điều này tạo thêm gánh nặng cho hệ thống y tế trong nhiều năm tới.

Mức độ nguy hiểm đối với từng nhóm dân số

Mức độ nguy hiểm của COVID-19 và cúm mùa khác nhau đáng kể tùy theo từng nhóm dân số, với các yếu tố nguy cơ và hậu quả khác biệt cần được đánh giá cụ thể.

Trẻ em, người cao tuổi và người có bệnh nền

Từ kinh nghiệm lâm sàng, tôi nhận thấy COVID-19 thường gây tổn thương đa cơ quan nghiêm trọng hơn ở nhóm có bệnh nền, trong khi cúm mùa chủ yếu tập trung vào hệ hô hấp và các biến chứng thứ phát.

Người khỏe mạnh và khả năng miễn dịch cộng đồng

Đối với người trưởng thành khỏe mạnh (18-64 tuổi), cả COVID-19 và cúm mùa đều có triệu chứng tương tự như sốt, ho, đau họng. Tuy nhiên, COVID-19 có khả năng lây lan cao gấp 2-3 lần cúm mùa với R0 từ 2,4-3,4 so với 1,3-1,8 của cúm.

Về miễn dịch cộng đồng, cúm mùa cần 50-60% dân số có miễn dịch để đạt ngưỡng bảo vệ, trong khi COVID-19 cần 70-85% do khả năng lây nhiễm cao hơn. Điều này giải thích tại sao các đợt bùng phát COVID-19 thường diễn ra nhanh và mạnh hơn.

Tỷ lệ tử vong ở nhóm người khỏe mạnh: COVID-19 khoảng 0,5-1%, cúm mùa khoảng 0,1-0,2%. Tuy nhiên, khả năng lây nhiễm không triệu chứng của COVID-19 (40-45%) cao hơn đáng kể so với cúm (25-30%), tạo ra thách thức lớn trong kiểm soát dịch bệnh.

Ảnh hưởng lâu dài sau khi mắc bệnh (di chứng hậu COVID vs hậu cúm)

Long COVID là một trong những điểm khác biệt quan trọng nhất giữa hai bệnh. Khoảng 10-30% bệnh nhân COVID-19 có các triệu chứng kéo dài hơn 4 tuần, bao gồm mệt mỏi mãn tính, khó thở, mất khứu giác vị giác, sương mù não và đau khớp.

Ngược lại, hậu quả lâu dài của cúm mùa hiếm gặp hơn, chủ yếu là mệt mỏi trong 2-3 tuần và một số trường hợp hiếm có viêm cơ tim hoặc não. Tỷ lệ này chỉ khoảng 2-5% bệnh nhân.

Từ theo dõi bệnh nhân trong thực tế, tôi ghi nhận Long COVID ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống, khả năng làm việc và tâm lý người bệnh. Một số bệnh nhân phải nghỉ việc kéo dài hoặc thay đổi công việc do không thể duy trì cường độ làm việc như trước.

Các di chứng thần kinh như mất trí nhớ, khó tập trung cũng phổ biến hơn trong Long COVID, trong khi hậu cúm hiếm khi để lại hậu quả thần kinh lâu dài. Điều này khiến COVID-19 trở thành mối đe dọa lớn hơn về mặt tác động dài hạn đến sức khỏe cộng đồng.

Dù mỗi bệnh có một “chân dung” riêng, nhưng việc so sánh mức độ nguy hiểm giữa cúm mùa và COVID-19 một cách khoa học là cần thiết để đánh giá rủi ro cá nhân. Hãy giữ vững thói quen phòng bệnh cơ bản và tiêm phòng định kỳ như một “tấm khiên” bền vững cho chính mình.