Cúm mùa có bị mất khứu giác không? Khi nào nên đi khám

Mất khứu giác khi bị cúm mùa có thường gặp không

Mất khứu giác có thể xuất hiện trong cúm mùa nhưng với tần suất và cơ chế khác biệt so với COVID-19. Hiểu rõ điều này giúp bạn đánh giá chính xác tình trạng và quyết định thời điểm cần đi khám.

Tỷ lệ người bệnh cúm mùa bị mất khứu giác

Mất khứu giác trong cúm mùa không phải triệu chứng hiếm gặp nhưng có tỷ lệ thấp hơn nhiều so với COVID-19. Từ kinh nghiệm lâm sàng của tôi, khoảng 10-15% bệnh nhân cúm mùa có biểu hiện giảm hoặc mất khứu giác ở mức độ khác nhau.

Cơ chế mất khứu giác trong cúm mùa chủ yếu do tắc nghẽn cơ học. Khi virus cúm tấn công đường hô hấp trên, niêm mạc mũi bị viêm sưng, tăng tiết dịch và gây nghẹt mũi. Điều này ngăn cản các phân tử mùi tiếp cận vùng khứu giác ở phần trên của khoang mũi.

Một điểm khác biệt quan trọng là mất khứu giác do cúm mùa thường đi kèm với nghẹt mũi rõ rệt. Bệnh nhân có cảm giác "mũi bị bịt kín", khó thở qua mũi và phải thở bằng miệng. Khi nghẹt mũi giảm, khứu giác thường trở lại bình thường.

Trong thực hành, tôi thường thấy mất khứu giác do cúm mùa xuất hiện từ ngày 2-3 của bệnh, khi triệu chứng viêm mũi họng phát triển mạnh. Triệu chứng này ít khi là dấu hiệu đầu tiên của bệnh, khác với COVID-19 có thể gây mất khứu giác ngay từ những ngày đầu mà không có nghẹt mũi rõ rệt.

Phân biệt mất khứu giác do cúm mùa và COVID-19

Trong vai trò bác sĩ tai mũi họng, tôi thường gặp bệnh nhân lo lắng khi bị mất khứu giác, sợ mắc COVID-19. Điểm phân biệt quan trọng nhất là cơ chế tắc nghẽn trong cúm mùa. Bệnh nhân có thể tự kiểm tra bằng cách nhỏ thuốc thông mũi - nếu khứu giác trở lại sau khi thông mũi thì khả năng cao là do cúm mùa.

COVID-19 gây mất khứu giác do tấn công trực tiếp các tế bào thần kinh khứu giác, do đó ngay cả khi mũi không nghẹt, bệnh nhân vẫn không ngửi được mùi. Điều này giải thích tại sao mất khứu giác do COVID-19 thường kéo dài hơn và khó phục hồi hơn.

Thời gian phục hồi khứu giác thông thường

Thời gian phục hồi khứu giác do cúm mùa thường ngắn và có thể dự đoán được. Trong hầu hết trường hợp, khứu giác bắt đầu trở lại từ ngày 3-5 kể từ khi nghẹt mũi giảm, và phục hồi hoàn toàn trong vòng 1 tuần.

Quá trình phục hồi diễn ra theo giai đoạn. Ban đầu, bệnh nhân có thể ngửi được những mùi mạnh như dầu gió, tinh dầu bạc hà. Dần dần, khả năng phân biệt các mùi tinh tế hơn sẽ trở lại. Một số người có thể cảm thấy các mùi "không đúng như trước" trong vài ngày đầu phục hồi.

Từ kinh nghiệm theo dõi bệnh nhân, tôi nhận thấy một số yếu tố ảnh hưởng đến tốc độ phục hồi. Người trẻ tuổi, không hút thuốc thường phục hồi nhanh hơn. Ngược lại, người có viêm mũi xoang mãn tính hoặc polyp mũi có thể mất thời gian dài hơn để khứu giác trở lại hoàn toàn.

Dấu hiệu cần đi khám ngay là mất khứu giác kéo dài quá 2 tuần sau khi các triệu chứng khác của cúm đã hết, hoặc mất khứu giác hoàn toàn mà không có nghẹt mũi rõ rệt. Trong trường hợp này, cần loại trừ các nguyên nhân khác như COVID-19, viêm xoang nặng, hoặc tổn thương thần kinh khứu giác.

Để hỗ trợ phục hồi, tôi thường khuyên bệnh nhân rửa mũi bằng nước muối sinh lý, tránh sử dụng thuốc thông mũi quá lâu, và thực hiện bài tập khứu giác bằng cách ngửi các mùi quen thuộc như cam, chanh, cà phê mỗi ngày.

Cơ chế gây mất khứu giác khi mắc cúm mùa

Cúm mùa có thể gây mất khứu giác nhưng với cơ chế khác biệt so với COVID-19. Hiểu rõ các cơ chế này giúp phân biệt chính xác và có hướng xử lý phù hợp.

Viêm và tắc nghẽn đường hô hấp trên ảnh hưởng khứu giác

Viêm mũi và xoang là nguyên nhân chính gây mất khứu giác trong cúm mùa. Khi virus cúm tấn công niêm mạc mũi, gây sưng phù và tăng tiết dịch nhầy, tạo ra tình trạng tắc nghẽn cơ học. Vùng khứu giác nằm ở phần trên cao của hốc mũi sẽ bị cản trở không tiếp xúc được với các phân tử mùi.

Khác với COVID-19 gây mất khứu giác đột ngột mà không có tắc mũi, cúm mùa thường kèm theo nghẹt mũi rõ rệt. Bệnh nhân cảm thấy mũi bị bít kín, phải thở bằng miệng, và khi xịt thuốc thông mũi thì khứu giác có thể cải thiện tạm thời.

Từ kinh nghiệm khám bệnh, tôi thường thấy bệnh nhân cúm mùa mất khứu giác có thể ngửi được mùi nồng như dầu khuynh diệp, menthol khi đưa gần mũi. Đây là điểm phân biệt quan trọng với COVID-19, khi bệnh nhân hoàn toàn không cảm nhận được bất kỳ mùi nào dù đường thở không bị tắc nghẽn.

Tác động của virus cúm lên tế bào thần kinh khứu giác

Virus cúm có thể xâm nhập vào tế bào thần kinh khứu giác nhưng ít nghiêm trọng hơn SARS-CoV-2. Virus cúm chủ yếu tấn công tế bào biểu mô hô hấp, trong khi đó khả năng xâm nhập trực tiếp vào neuron khứu giác thấp hơn nhiều so với virus COVID-19.

Khi virus cúm ảnh hưởng đến thần kinh khứu giác, thường chỉ gây tổn thương tạm thời ở lớp tế bào đỡ xung quanh sợi thần kinh. Điều này làm giảm khả năng truyền tín hiệu mùi từ mũi lên não, nhưng không phá hủy hoàn toàn cấu trúc thần kinh như COVID-19 có thể gây ra.

Trong thực tế lâm sàng, tôi nhận thấy mất khứu giác do cúm mùa thường phục hồi hoàn toàn trong vòng 1-2 tuần, trùng với thời gian hết viêm mũi. Ngược lại, COVID-19 có thể gây mất khứu giác kéo dài hàng tháng hoặc thậm chí vĩnh viễn do tổn thương sâu hơn ở hệ thần kinh trung ương. Đặc biệt, bệnh nhân cúm mùa hiếm khi có hiện tượng ngửi sai mùi sau khỏi bệnh, trong khi đây là biến chứng thường gặp của COVID-19.

Vai trò của hệ miễn dịch trong mất khứu giác tạm thời

• Phản ứng viêm cấp tính: Hệ miễn dịch giải phóng các cytokine gây viêm làm sưng phù niêm mạc mũi

• Tăng tiết histamine: Gây giãn mạch và tăng thấm mạch máu, làm tắc nghẽn đường thở trên

• Hoạt động của bạch cầu: Tập trung tại vùng nhiễm trùng, tạo áp lực cơ học lên vùng khứu giác

• Sản xuất mucin tăng: Dịch nhầy dày đặc che phủ vùng tiếp nhận mùi

• Phản ứng tự giới hạn: Viêm giảm dần khi virus bị kiểm soát, khứu giác tự phục hồi

Hệ miễn dịch đóng vai trò quan trọng trong cơ chế mất khứu giác tạm thời khi mắc cúm mùa. Phản ứng viêm mạnh nhằm tiêu diệt virus nhưng đồng thời gây tổn thương tế bào lành xung quanh, bao gồm cả tế bào hỗ trợ khứu giác.

Từ kinh nghiệm điều trị, tôi thấy việc sử dụng thuốc kháng viêm như corticosteroid xịt mũi có thể giúp cải thiện khứu giác nhanh hơn bằng cách giảm phản ứng viêm quá mức. Tuy nhiên, cần thận trọng vì việc ức chế miễn dịch quá mức có thể kéo dài thời gian nhiễm virus. Thông thường, tôi khuyên bệnh nhân chờ 3-5 ngày để xem có cải thiện tự nhiên không trước khi can thiệp bằng thuốc.

Dấu hiệu mất khứu giác nguy hiểm cần khám sớm

Mặc dù mất khứu giác trong cúm mùa thường tự khỏi, một số trường hợp cần được theo dõi và thăm khám kịp thời để tránh biến chứng nghiêm trọng.

Mất khứu giác kéo dài hơn một tuần

Thời gian phục hồi khứu giác bình thường sau cúm mùa thường từ 3-7 ngày kể từ khi các triệu chứng khác như sốt, ho bắt đầu thuyên giảm. Nếu tình trạng mất khứu giác kéo dài hơn một tuần mà không có dấu hiệu cải thiện, đây có thể là cảnh báo về tổn thương thần kinh khứu giác hoặc viêm xoang mạn tính.

Từ kinh nghiệm lâm sàng, tôi nhận thấy nhiều bệnh nhân chủ quan nghĩ rằng mất khứu giác sẽ tự khỏi mà không đi khám kịp thời. Điều này có thể dẫn đến tình trạng mất khứu giác vĩnh viễn hoặc rối loạn khứu giác - khi người bệnh ngửi thấy mùi lạ, khó chịu thay vì mùi thực tế.

Đặc biệt, nếu bạn đã từng mắc COVID-19 trước đó và hiện tại lại xuất hiện triệu chứng mất khứu giác, việc thăm khám sớm sẽ giúp bác sĩ phân biệt chính xác nguyên nhân và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp.

Đi kèm các triệu chứng nghiêm trọng khác

Mất khứu giác trở nên đáng lo ngại khi kết hợp với các triệu chứng thần kinh khác như đau đầu dữ dội, buồn nôn, nôn mửa, lú lẫn hoặc co giật. Đây có thể là dấu hiệu của viêm màng não hoặc viêm não - những biến chứng hiếm nhưng nguy hiểm của nhiễm virus.

Ngoài ra, nếu mất khứu giác đi kèm với sốt cao liên tục trên 39°C không đáp ứng với thuốc hạ sốt, khó thở, đau ngực hoặc ho ra máu, bạn cần đến cơ sở y tế ngay lập tức. Những triệu chứng này có thể gợi ý nhiễm trùng thứ phát hoặc viêm phổi.

Trong thực tế điều trị, tôi đã gặp trường hợp bệnh nhân ban đầu chỉ mất khứu giác nhẹ nhưng sau đó xuất hiện đau đầu dữ dội và lú lẫn. Kết quả xét nghiệm cho thấy có tình trạng viêm màng não do virus, may mắn được phát hiện và điều trị kịp thời.

Đột ngột mất khứu giác không kèm nghẹt mũi

Tình trạng mất khứu giác đột ngột mà không có nghẹt mũi, sổ mũi hoặc viêm nhiễm đường hô hấp trên là dấu hiệu bất thường cần được quan tâm đặc biệt. Điều này khác biệt hoàn toàn với cơ chế mất khứu giác thông thường trong cúm mùa - khi niêm mạc mũi bị sưng tấy làm cản trở việc tiếp xúc với các phân tử mùi.

Mất khứu giác đột ngột không kèm nghẹt mũi có thể là dấu hiệu của tổn thương trực tiếp lên thần kinh khứu giác hoặc vùng não xử lý mùi vị. Trong một số trường hợp, đây có thể là triệu chứng sớm của đột quỵ não, u não hoặc các bệnh lý thần kinh thoái hóa.

Kinh nghiệm cho thấy, những bệnh nhân có tiền sử bệnh lý mạch máu não, đái tháo đường hoặc tăng huyết áp có nguy cơ cao hơn với tình trạng này. Do đó, nếu bạn thuộc nhóm nguy cơ và xuất hiện mất khứu giác đột ngột, việc thăm khám ngay trong ngày là cần thiết để loại trừ các nguyên nhân nghiêm trọng.

Việc hiểu rõ phân biệt mất khứu giác do cúm mùa hay COVID-19 giúp bạn bình tĩnh xử lý đúng cách, không gây hoảng sợ không cần thiết. Khi dấu hiệu mất khứu giác đi kèm sốt cao, mệt mỏi kéo dài, hãy nhanh chóng liên hệ bác sĩ hoặc cơ sở y tế để được hỗ trợ y khoa phù hợp.