Cúm B có dễ lây không? Cách phòng tránh tốt nhất hiện nay

Mức độ lây lan của virus cúm B trong cộng đồng

Virus cúm B có khả năng lây nhiễm cao và dễ dàng lây lan trong cộng đồng, đặc biệt tại những nơi đông người. Hiểu rõ cơ chế và thời điểm lây truyền sẽ giúp bạn bảo vệ bản thân và gia đình hiệu quả hơn.

Virus cúm B lây qua những đường nào phổ biến nhất

Đường hô hấp là con đường lây truyền chính và phổ biến nhất của virus cúm B. Khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện, hàng triệu giọt bọt nhỏ chứa virus sẽ được phun ra không khí trong bán kính 1-2 mét. Những giọt bọt này có thể bay lơ lửng trong không khí từ vài phút đến vài giờ tùy thuộc vào điều kiện môi trường.

Lây truyền qua tiếp xúc gián tiếp cũng rất thường gặp trong thực tế. Virus cúm B có thể tồn tại trên các bề mặt như tay nắm cửa, bàn phím, điện thoại, đồ chơi từ 2-8 giờ tùy vào chất liệu và độ ẩm. Khi chạm vào những bề mặt nhiễm virus rồi dụi mắt, mũi hoặc miệng mà không rửa tay, bạn dễ dàng bị nhiễm bệnh.

Tiếp xúc trực tiếp như bắt tay, ôm hôn, chia sẻ đồ ăn, cốc nước với người bệnh cũng tạo ra nguy cơ lây nhiễm cao. Trẻ em thường có thói quen đưa tay vào miệng và chia sẻ đồ chơi, khiến virus dễ dàng lây lan trong trường học, lớp học.

Môi trường kín gió như phòng điều hòa, xe ô tô, thang máy làm tăng nguy cơ lây nhiễm do virus tích tụ trong không khí. Nồng độ virus trong không gian hạn chế sẽ cao hơn nhiều so với ngoài trời.

Thời điểm nào cúm B lây mạnh nhất

Thời kỳ ủ bệnh từ 1-4 ngày sau khi nhiễm virus là giai đoạn nguy hiểm nhất vì người bệnh chưa có triệu chứng nhưng đã có thể lây lan bệnh cho người khác. Đây là lý do khiến cúm B lây lan nhanh chóng trong cộng đồng mà không ai nhận ra.

24-48 giờ đầu khi xuất hiện triệu chứng là thời điểm người bệnh có tải lượng virus cao nhất trong đường hô hấp. Lúc này khả năng lây truyền đạt đỉnh điểm, đặc biệt khi người bệnh còn sốt cao và ho nhiều.

Trẻ em có thể lây lan virus lâu hơn người lớn, từ 7-10 ngày kể từ khi bắt đầu bệnh. Người có hệ miễn dịch suy yếu có thể lây lan virus trong nhiều tuần, tạo ra nguồn lây nhiễm dai dẳng trong cộng đồng.

Về mùa, cúm B thường lây lan mạnh nhất vào cuối mùa đông và đầu mùa xuân (tháng 2-4) khi thời tiết chuyển mùa, độ ẩm thấp và mọi người thường ở trong nhà nhiều hơn. Thời tiết khô hanh làm niêm mạc đường hô hấp khô, giảm khả năng chống lại virus.

So sánh khả năng lây giữa cúm B và cúm A

Trong thực tế lâm sàng, cúm A có xu hướng gây ra các đợt bùng phát lớn và lan nhanh hơn do khả năng biến đổi kháng nguyên cao. Tuy nhiên, cúm B lại có thời gian lây nhiễm dài hơn, đặc biệt ở trẻ em, tạo ra những ổ dịch dai dẳng trong trường học và gia đình. Cả hai loại virus đều cần được phòng ngừa nghiêm túc thông qua vệ sinh tay, đeo khẩu trang và tiêm vaccine phòng cúm hàng năm.

Các yếu tố làm tăng nguy cơ lây nhiễm cúm B

Hiểu rõ những yếu tố nguy cơ sẽ giúp chúng ta có biện pháp phòng tránh phù hợp và bảo vệ bản thân cũng như người thân khỏi việc lây nhiễm cúm B.

Độ tuổi, môi trường sống và tiếp xúc gần

Độ tuổi là yếu tố quan trọng nhất quyết định mức độ dễ bị lây nhiễm cúm B. Trẻ em dưới 5 tuổi có nguy cơ cao nhất do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, đặc biệt trẻ dưới 2 tuổi. Người cao tuổi trên 65 tuổi cũng thuộc nhóm nguy cơ cao do sức đề kháng suy giảm theo tuổi tác.

Môi trường sống đông đúc như khu tập thể, ký túc xá, viện dư양老 tạo điều kiện thuận lợi cho virus lây lan nhanh chóng. Những nơi có nhiều người sinh hoạt chung trong không gian kín như trường học, văn phòng, phương tiện giao thông công cộng đều có nguy cơ lây nhiễm cao.

Tiếp xúc gần với người bệnh trong phạm vi dưới 2 mét trong thời gian từ 15 phút trở lên làm tăng đáng kể khả năng nhiễm bệnh. Việc chia sẻ đồ dùng cá nhân như ly tách, khăn mặt, đồ chơi với người bệnh cũng là con đường lây truyền phổ biến mà nhiều người thường bỏ qua.

Sức đề kháng yếu hoặc chưa tiêm phòng

Những người có hệ miễn dịch suy giảm do bệnh lý mãn tính như hen suyễn, bệnh tim, tiểu đường, bệnh thận hoặc đang điều trị ung thư có nguy cơ mắc cúm B cao gấp 3-5 lần so với người bình thường. Phụ nữ mang thai, đặc biệt trong 3 tháng cuối thai kỳ, cũng thuộc nhóm nguy cơ cao.

Tình trạng dinh dưỡng kém, thiếu ngủ, stress kéo dài làm suy giảm khả năng chống chọi với virus. Những người thường xuyên làm việc quá sức, không có chế độ ăn uống cân bằng có nguy cơ nhiễm bệnh cao hơn.

Việc chưa tiêm vaccine cúm hoặc tiêm không đúng lịch là yếu tố nguy cơ lớn. Vaccine cúm có hiệu lực bảo vệ 6-8 tháng và cần tiêm hàng năm do virus cúm thường xuyên biến đổi. Nhiều người có quan niệm sai lầm rằng tiêm một lần là đủ suốt đời, dẫn đến việc bỏ qua lịch tiêm nhắc lại.

Không tuân thủ biện pháp vệ sinh và cách ly

Thói quen vệ sinh cá nhân kém là nguyên nhân chính khiến virus cúm B lây lan trong cộng đồng. Việc không rửa tay sau khi tiếp xúc với bề mặt nhiễm khuẩn, sau khi ho hắt hơi, trước khi ăn uống tạo điều kiện cho virus xâm nhập vào cơ thể qua đường miệng.

Nhiều người có thói quen chạm tay vào mặt, mắt, mũi trong ngày mà không ý thức được điều này. Virus cúm có thể tồn tại trên bề mặt vật dụng từ 2-8 giờ, do đó việc không vệ sinh tay thường xuyên làm tăng nguy cơ lây nhiễm đáng kể.

Biện pháp phòng tránh cúm B hiệu quả tại thời điểm hiện nay

Phòng tránh cúm B cần có chiến lược tổng thể kết hợp nhiều biện pháp đồng thời. Từ kinh nghiệm theo dõi các đợt dịch cúm, việc áp dụng đúng các biện pháp dưới đây có thể giảm tới 70-80% nguy cơ lây nhiễm.

Tiêm vắc xin phòng cúm đúng lịch hàng năm

Vắc xin cúm là biện pháp hiệu quả nhất để phòng tránh cúm B, với hiệu lực bao phủ 40-60% các chủng virus lưu hành. Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới, mọi người từ 6 tháng tuổi trở lên đều nên tiêm vắc xin cúm hàng năm, đặc biệt vào tháng 9-11 trước mùa dịch.

Vắc xin cúm 4 giá hiện tại bao gồm bảo vệ chống lại 2 chủng cúm A và 2 chủng cúm B, trong đó có chủng Victoria và Yamagata - hai dòng cúm B phổ biến nhất. Hiệu quả bảo vệ thường đạt đỉnh sau 2-4 tuần tiêm và duy trì trong 6-8 tháng, do đó cần tiêm lại hàng năm.

Nhóm ưu tiên tiêm vắc xin gồm: trẻ em dưới 5 tuổi, người trên 65 tuổi, phụ nữ mang thai, người có bệnh mãn tính như hen suyễn, tiểu đường, bệnh tim mạch, và nhân viên y tế. Tại Việt Nam, vắc xin cúm có sẵn tại các trung tâm tiêm chủng và bệnh viện với giá 200,000-400,000 VNĐ/mũi.

Lưu ý quan trọng là vắc xin cúm không gây ra bệnh cúm, chỉ có thể xuất hiện các tác dụng phụ nhẹ như đau tại chỗ tiêm, sốt nhẹ trong 1-2 ngày. Người dị ứng trứng gà nặng cần tư vấn bác sĩ trước khi tiêm.

Đeo khẩu trang, rửa tay và sát khuẩn đúng cách

1. Đeo khẩu trang hiệu quả:
   • Chọn khẩu trang y tế 3 lớp hoặc N95 khi đến nơi đông người
   • Đeo khẩu trang che kín mũi và miệng, ép chặt thanh kim loại ở sống mũi
   • Thay khẩu trang sau 4 giờ sử dụng hoặc khi ướt
   • Tháo khẩu trang bằng cách nắm dây đeo, không chạm vào mặt khẩu trang
2. Rửa tay đúng kỹ thuật 6 bước:
   • Xát lòng bàn tay với lòng bàn tay
   • Xát mu bàn tay phải lên lòng bàn tay trái và ngược lại
   • Xát lòng bàn tay với lòng bàn tay, xoa kẽ các ngón tay
   • Xát mu các ngón tay trên lòng bàn tay đối diện
   • Xát ngón tay cái trái trong lòng bàn tay phải và ngược lại
   • Xát các đầu ngón tay phải trên lòng bàn tay trái và ngược lại
3. Sử dụng dung dịch sát khuẩn:
   • Chọn gel rửa tay khô có nồng độ cồn 60-80%
   • Xoa đều trên toàn bộ bàn tay trong 20-30 giây
   • Để khô tự nhiên, không lau bằng khăn

Cách ly khi có triệu chứng và tăng cường miễn dịch

Cách ly tự nguyện khi xuất hiện triệu chứng là biện pháp quan trọng ngăn chặn lây lan trong cộng đồng. Người có dấu hiệu sốt, ho, hắt hơi, chảy nước mũi cần nghỉ làm, nghỉ học và hạn chế tiếp xúc với người khác ít nhất 24 giờ sau khi hết sốt không dùng thuốc hạ sốt.

Trong thời gian cách ly, cần duy trì khoảng cách tối thiểu 2 mét với người khác, đeo khẩu trang khi phải tiếp xúc, sử dụng riêng đồ ăn, khăn tắm và vệ sinh phòng ốc thường xuyên. Đặc biệt tránh tiếp xúc với trẻ nhỏ, người cao tuổi và người có bệnh mãn tính.

Tăng cường sức đề kháng thông qua chế độ dinh dưỡng cân bằng với đầy đủ vitamin C từ cam, chanh, ổi; vitamin D từ ánh nắng mặt trời buổi sáng; kẽm từ hải sản, thịt đỏ. Duy trì giấc ngủ 7-8 tiếng mỗi đêm, tập thể dục nhẹ nhàng như đi bộ, yoga 30 phút/ngày.

Quản lý căng thẳng qua thiền định, đọc sách hoặc nghe nhạc cũng góp phần quan trọng tăng cường hệ miễn dịch. Nghiên cứu cho thấy căng thẳng kéo dài có thể làm giảm 30-50% khả năng đáp ứng miễn dịch của cơ thể.

Nếu đang băn khoăn về khả năng lây truyền của virus cúm B trong môi trường làm việc hoặc sinh hoạt, hãy luôn mang khẩu trang khi cần thiết, rửa tay thường xuyên và tránh tiếp xúc gần trong 5 ngày đầu kể từ khi người bệnh có triệu chứng sốt hoặc ho.